Schenkingen van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik: behoud van inkomsten en controle

Inkomstenbehoud

Teneinde inkomen te behouden uit het door u weggeschonken vermogen kan u schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. Indien u roerende goederen (bijvoorbeeld gelden, effecten, een beleggingsportefeuille, aandelen van een patrimoniumvennootschap of een kunstverzameling) schenkt met voorbehoud van vruchtgebruik, betekent dit dat de begiftigde slechts de blote eigendom van deze goederen verwerft. Als schenker behoudt u het levenslang vruchtgebruik op de goederen en verwerft u dan ook de inkomsten uit de geschonken goederen. Concreet betekent dit dat de interesten van spaargelden, dividenden en opbrengsten van aandelen en beleggingsportefeuilles aan u als schenker-vruchtgebruiker blijven toekomen. De begiftigde is slechts blote eigenaar en heeft aldus geen recht op genot en gebruik van de goederen. De begiftigde kan enkel de blote eigendom van de goederen verkopen, schenken of in hypotheek geven, dit uiteraard op voorwaarde dat dit recht hem niet uitdrukkelijk werd ontzegd in de schenkingsakte. De volle eigendom van de goederen kan maar verkocht of geschonken worden door de blote eigenaar mits toestemming van de vruchtgebruiker.

Controlebehoud

Als schenker zal het tevens voor u van belang zijn controle over het door u weggeschonken vermogen te behouden. Dit controlebehoud kan gerealiseerd worden door de inbreng van het vermogen in een burgerlijke maatschap (in ruil voor deze inbreng verkrijgt u dan delen van de burgerlijke maatschap en het zijn deze delen die met voorbehoud van vruchtgebruik aan de volgende generatie worden geschonken) en uw benoeming tot statutaire beheerder van deze burgerlijke maatschap. Via de benoeming van uzelf tot statutaire beheerder van de burgerlijke maatschap behoudt u de volledige controle over het door deze controlestructuur beheerde vermogen. Voor het ontslag van een statutaire beheerder is immers unanimiteit op de algemene vergadering van de burgerlijke maatschap vereist. Door minstens 1 deel van de burgerlijke maatschap in volle eigendom te behouden, beschikt u dan ook over een absoluut vetorecht tegen uw ontslag al statutaire beheerder van de burgerlijke maatschap. Bovendien wordt in de statuten van de burgerlijke maatschap voorzien dat de stemrechten op de algemene vergadering aan de vruchtgebruiker toekomen. Op deze manier behoudt u derhalve de volledige controle zowel op het niveau van het bestuur als op het niveau van de algemene vergadering van de burgerlijke maatschap. Hét controlemidel bij uitstek dus!

Schenking via Belgische of Nederlandse notaris

Een schenking van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik is enkel mogelijk via een notariële akte.

Kiest u voor een Belgische notaris, dan wordt de schenking automatisch geregistreerd in het Vlaamse Gewest en onderworpen aan de schenkbelasting (d.i. 3% in rechte lijn en tussen partners of 7% tussen alle andere personen). Betaalt u deze schenkbelasting dan is deze schenking vrijgesteld van de erfbelasting bij uw overlijden. De schenkbelasting wordt immers berekend op de waarde van de volle eigendom van de geschonken goederen. Aangezien er schenkbelasting wordt geheven op de volle eigendom, dient er bij het uitdoven van het vruchtgebruik geen erfbelasting meer te worden betaald.

Alternatieve piste - en een frequent aangewende techniek voor successieplanning - is de verlijding van een schenkingsakte via Nederlandse notaris. In dat geval zullen er op het ogenblik van de schenking geen schenkingsrechten verschuldigd zijn. Wel zal er rekening gehouden moeten worden met de zogenaamde 3-jarige overlevingstermijn. Dit betekent dat bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar, te rekenen vanaf de datum van de Nederlandse notariële schenkingsakte, in het Vlaamse Gewest alsnog erfbelasting zal worden geheven. De begiftigde heeft evenwel de mogelijkheid - bijvoorbeeld bij ernstige ziekte van de schenker - om tot vlak voor het overlijden van de schenker de Nederlandse notariële schenkingsakte aan het vlak tarief van 3% schenkingsrechten in het Vlaams Gewest te registreren. Een plots overlijden van de schenker kan hiermee evenwel niet afgedekt worden. Een verzekering kan hiervoor eventueel soelaas brengen.

Standpunt Vlaamse Belastingdienst van 21.03.2016: schenkingen onder voorbehoud van vruchtgebruik aan banden gelegd

Ingevolge een recent standpunt van de Vlaamse Belastingdienst van 21.03.2016 (nr. 15004, gepubliceerd op 4 april 2016) worden gesplitste inschrijvingen van effecten en geldbeleggingen vermoed een bevoordeling te zijn en worden deze in beginsel onderworpen aan de erfbelasting. Dit geldt zelfs wanneer de gesplitste inschrijving dateert van meer dan drie jaar voor het overlijden van de schenker. Dit standpunt van de Vlaamse Belastingdienst zou alle schenkingen van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik via de Nederlandse notaris viseren en zelfs retroactieve werking hebben tot de schenkingen sedert 1 september 2013.

Ontkomen aan deze erfbelasting zou in de praktijk alleen kunnen indien men de schenking alsnog in het Vlaamse Gewest zou registreren en hierop de schenkbelasting zou betalen.

Standpunt Vlaamse Belastingdienst van 25.04.2016

Het voormelde standpunt van de Vlaamse Belastingdienst deed terecht heel wat stof opwaaien bij fiscalisten en notarissen. De Vlaamse Belastingdienst legde hiermee immers niet alleen een zeer gangbare techniek inzake successieplanning aan banden, maar beoogde dit eveneens te doen op retroactieve wijze voor schenkingen sinds 1 september 2013.

In samenspraak met het notariaat, de advocatuur en fiscalisten heeft de Vlaamse Belastingdienst inmiddels haar standpunt teruggeschroefd in die zin dat de startdatum van haar nieuwe standpunt slechts van toepassing is op 1 juni 2016 in plaats van op 1 september 2013. "Zo krijgt iedereen, die van plan is een dergelijke verrichting te doen, de kans om tijdig zijn voorzorgen te nemen", aldus de Vlaamse Belastingdienst.

Indien u alsnog tijdig gebruik zou willen maken van de successieplanningstechniek om roerende goederen te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik aan 0 euro belastingen (d.i. de schenking via Nederlandse notaris mits inachtname van de 3-jarige overlevingstermijn) is het dus dringend tijd om actie te ondernemen. Indien u dit wenst, kunnen wij u hiervoor de nodige assistentie aanbieden.

Caroline Geenen

Celine Wolfs